Vraag en antwoord

In een dynamisch belaste constructie worden de voorspanbouten aangedraaid volgens de momentmethode. Volgens tabel 20 van NEN-EN 1090-2 moeten dan boutsets worden gebruikt van k-klasse K2. Wat is de betekenis van deze k-klasse? 

De k-klasse van een voorspanbout geeft aan op welke waarde mag worden gerekend voor k_m: een coëfficiënt, onder meer afhankelijk van de draadwrijving, de spiegelwrijving en de spoed van de schroefdraad. De coëfficiënt k_m kan een aanzienlijke spreiding vertonen, zelfs bij fabrieksnieuwe bouten. De waarde van k_m wordt door de leverancier van de boutsets opgegeven en moet zijn bepaald in overeenstemming met het betreffende deel van NEN-EN 14399. NEN-EN 14399-1 definieert drie k-klassen:
- K0: geen eisen voor de factor k_m;
- K1: opgave van een reeks individuele waarden k_i;
- K2: opgave van een gemiddelde waarde voor k_m en de coëfficiënt V_k = s_k/k_m (s_k is de standaardafwijking).

HV-bouten volgens NEN-EN 14399-4 (voorspanbouten gebruikt in Duitsland en gewoonlijk ook in Nederland) worden door de bekende Europese fabrikanten uitsluitend geproduceerd in k-klasse K1. Het fabriceren van dergelijke bouten in k-klasse K2 vereist nogal wat aanvullende inspanningen en wijzigingen in het productieproces. HR-bouten volgens NEN-EN 14399-3 (voorspanbouten zoals gebruikt in Engeland en Frankrijk) worden doorgaans wel gefabriceerd in k-klasse K2. Fabrikanten van voorspanbouten volgens deze norm - de opvolger van de Engelse BS 4395 en de Franse NF E27 701- waren immers al gewend om k-waarden per batch op te geven. NEN-EN 14399-3 en NEN-EN 14399-4 specificeren zowel voor HR- als voor HV-bouten de volgende waarde voor k_m:
0,10 ≤ k_m ≤ 0,23.
De praktijk leert dat bouten volgens NEN-EN 14399-4 in k-klasse K2 uitsluitend kunnen worden besteld óf in zeer grote hoeveelheden óf rekening houdend met lange levertijden óf met een 'dubieuze' herkomst. NEN-EN 1090-2, art. 8.5.1 biedt nog een alternatief: 'Als alternatief mag ijken volgens bijlage H worden toegepast, behalve voor de momentmethode tenzij dit is toegelaten in de uitvoeringsspecificatie'. De conclusie is dus dat NEN-EN 1090-2 hier een hiaat vertoont: de veel toegepaste momentmethode kan niet worden gebruikt omdat geen K2 bouten verkrijgbaar zijn en omdat het toelaten van de methode van ijken gewoonlijk niet is opgenomen in de uitvoeringsspecificatie. 

• NEN-EN 1090-2
• NEN-EN 14399-1
• NEN-EN 14399-3
• NEN-EN 14399-4